چشم گیلاسی (Cherry Eye)

آیا می‌دانید سگ‌ها و گربه‌ها شش پلک دارند؟ یعنی برای هر کدام از چمشان، 3 پلک؟!
بسیاری از صاحبان این موضوع را نمی‌دانند یا بیشتر کسانی هم که از این موضوع آگاه هستند، به‌علت نوعي بيماري در چشم‌ حیوانشان است.
شاید خوب باشد که ابتدا، کمی آناتومی چشم حیوان را با هم بررسی کنیم.
بیشتر حیوانات همانند انسان‌ها دارای پلک بالا و پایین هستند که عملکرد آنها نیز همانند پلک‌های ما انسان‌ها است اما پلک سوم (nictitating membranes) در واقع به حالت عمودی بر روی چشم بسته می‌گردد و جایگاه آن کنار مجرای اشکی می‌باشد (همانند ما انسان‌ها) و هنگامی كه پلک سوم سگ یا گربه به روی چشم می‌آید، برخی از صاحبان تصور می‌کنند که چشم حیوانشان برعکس شده است. این ساختار دارای غده نیز است و این غده به وسیله‌ی بافت‌هایی به غضروف پلک سوم متصل می‌گردد. که این ساختار به همراه غده‌ی اشکی سبب شده‌اند که میزان تولید اشک در گونه‌های مختلف سگ و گربه متفاوت باشد.
پلک سوم وظیفه دارد که سطح چشم را مرطوب نگه دارد. از ورود گرد و غبار به چشم جلوگیری کند مخصوصا برای حیواناتی که سریع می‌دوند، بخش مهمی محسوب می‌‌شود. و هنگامی که حیوان به حفر چاله می‌پردازد، این ساختار بار دیگر پراهمیت می‌شود. در برخی شرایط از آسیب به قرنیه و دیگر ساختارهای چشم نیز جلوگیری می‌کند. همچنین این قسمت از چشم حیوان با داشتن بافت‌های گوناگون در سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد. می‌توان این غشای شفاف را نوعی جلیقه‌ی نجات برای چشم حیوان نيز به‌شمار آورد اما یکی از شرایطی که صاحب حیوانات توجه‌شان به این ساختار جلب می‌شود، بیماری چشم گیلاسی است که یکی از بیماری‌های شایع چشم در سگ‌ها و به‌ندرت در گربه‌ها دیده می‌شود.
این بیماری زمانی ایجاد می‌گردد که ‌غده‌ی پلک سوم بیرون زده شود و یا بافت‌های نگه‌دارنده‌ی پلک سوم و غده‌ی آن، توانایی عملکرد خود را از دست دهند که در این شرایط غده به‌صورت توده‌ای صورتی رنگ در گوشه‌ی چشم دیده می‌شود که اگر چنانچه سریعا به دامپزشک مراجعه نکنید این ساختار دچار خشکی و آسیب‌های ثانویه شده و همچنین ملتهب و متورم می‌گردد.
این بیماری در سگ‌ها متداول‌تر از گربه‌ها است و این عارضه علاوه ‌‌بر ژنتیک، به ساختار جمجمه نیز بستگی دارد و برخی از نژادهای سگ به این بیماری مستعدتر هستند مانند کوکر اسپانیل، بوستون تریر، پیکنیز، بولداگ انگلیسی، لهاسا آپسوس، بیگل، داشهوند، شیتزو. در گربه‌ها نیز نژادهای و برمه مستعد این بیماری هستند.

علائم

گوشه‌ی چشم حیوان، قرمز، متورم، پرخون و توده‌ی بیضی‌شکل مشاهده می‌‌شود و ترشحات چشم و اشک زیاد می‌گردند و به‌طور کلی تحریکات چشم بسیار زیاد می‌شود و همچنین در مواقعی التهاب پلک‌های بالا و پایین هم دیده می‌شود‌ و ممکن است یک چشم یا هر دو چشم حیوان این علائم مشاهده گردند یا اینکه یک چشم این علائم را نشان دهد و سپس در چشم دیگر بروز کند. حتما با مشاهده‌ی چنین علائمی با دامپزشک مشورت کنید.

تشخيص

پزشک حیوانتان با مشاهده‌ی علائم ذکر شده طی معاینات بالینی و بررسی عواملی که علائمی مانند موارد گفته شده دارند اما این عارضه نیست، اقدامات درمانی را شروع می‌کنند (برای مثال وجود سلول‌های چربی در چشم که علائم ذکر شده ایجاد می‌گردد اما بیماری چشم گیلاسی نیست).

درمان

خوشبختانه درمان این بیماری خیلی سخت نیست. دامپزشک ابتدا با معاینات بالینی اگر به این عارضه پی برد، ابتدا ممکن است با تجویز قطره‌هایی به مدت چند روز اثر تورم و التهاب این ساختار را کم کرده اما این روند برگشت‌پذیر است و بهترین روش پس از استفاده از قطره‌ها، جراحی است.
در گذشته نیز به اشتباه غده‌ی مسدود شده را خارج می‌کردند اما این یکی از اشتباهاتی بود که نه تنها چشم درمان نمی‌‌شد بلکه عارضه‌ی دیگری به نام خشکی چشم (KCS) ایجاد می‌شد چرا که یک سوم از مایع مورد نیاز برای رطوبت چشم توسط غده‌ی پلک سوم تامین می‌گردد اما در شرایطی که این عارضه بسیار پیشرفت کرده باشد، تنها راه ممکن خارج‌سازی غده است اما دقت داشته باشید که پس از این عمل مراقبت از حیوان خود را باید بسیار جدی بگیرید.
این عارضه، بیماری خطرناکی محسوب نمی‌شود، اما برای جلوگیری از بروز مشکلات ثانویه باید فورا به دامپزشک مراجعه کنید.‌

پيشگيري

متاسفانه امروزه روشی برای پیشگیری از این بیماری خصوصا در نژادهای مستعد پیدا نشده است اما خوشبختانه روش درمانی ذکر شده در بهبود سگ‌های زیادی موثر بوده است.

نكاني براي صاحبان پت

• در صورت مشاهده‌ی علائم ذکر شده در حیوان خود سریعا به دامپزشک مراجعه کنید تا اقدامات لازم قبل از حاد شدن عارضه انجام بگیرد.
• پس از جراحی، تمام کارهای مورد نیاز برای بهبود سلامت دوباره‌ی چشم حیوانتان را به‌دقت از دامپزشک پرس‌وجو کنید و دوزهای قطره‌ها و داروها را به‌دقت و طبق دستور دامپزشک برای حیوان خود مصرف کنید.
• به این نکته نیز توجه داشته باشید که استفاده از گردنبند الیزابت، برای جلوگیری از بروز آسیب‌هایی که حیوان ممکن است پس از جراحی به خودش وارد کند، توصیه می‌شود.

منابع

دوره 52، شماره 3، پاییز 1376
دکتر سید جاوید آل داود و دکتر غلامرضا عابدی
گزارش اولین مورد بیرون زدگی یک‌طرفه غده پلک سوم سگ در ایران وتثبیت آن با یک روش جدید جراحی

pethc.ir
petmd.com
Common Diseases of Companion Animals

مطالب مرتبط:

بیماری‌های چشمی (Eye Diseases)

۱۰
مهر

پرشین (Perisan)

۲۰
شهر

بیگل (Beagle)

۱۱
مهر