هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
۲۶
شهر
شهر
دیابت ملیتوس یکی از شایع‌ترین اختلال‌های اندوکرین (بخش درون‌ریز بدن) در سگها است که از شیوع 6/0-3/0 درصدی برخوردار است. در بسیاری از سگ‌های مبتلا، بیماری شبیه به دیابت نوع یک انسان است که به دلیل تخریب با واسطه ایمنی سلول‌های بتا (سلول‌های سازنده‌‌ی انسولین) رخ می‌دهد. بدین معنا که بیشتر یک بیماری خود ایمنی در سگها می‌باشد. به‌علاوه بیماری در برخی نژادها (مثل پودل، اشناوزر، تریر استرالیایی) بیشتر رخ می‌دهد که نشان‌دهنده زمینه ژنتیکی آن است. دیابت ملیتوس ناشی از تخریب پانکراس به‌دلیل پانکراتیت حاد و مزمن نیز در برخی سگها رخ می‌دهد.
اما این بیماری در گربه‌ها که در نقاط مختلف دنیا شیوع آن بین 43/0 تا 2/1 درصد گزارش شده است همانند سگها در عملکرد بخش درون‌ریز (اندوکراین) اختلال ایجاد می‌گردد و در حدود 80 درصد گربه‌های مبتلا به دیابت، بیماری شبیه به دیابت نوع دو انسان است. در این نوع دیابت مقاومت انسولینی و اختلال در فعالیت سلول‌های بتا (سلول ترشح کننده‌ی انسولین در پانکراس) در زمان تشخیص بیماری وجود دارد. برخی نژاد گربه‌ها به‌ویژه نژاد برمه، افزایش سن، جنس نر، عقیم شدن، عدم فعالیت بدنی و چاقی از جمله فاکتورهای خطرساز دیابت نوع دو در گربه‌ها هستند.
مهم‌ترین فاکتور خطر، چاقی است و گربه‌های چاق 9/3 برابر گربه‌های با وزن طبیعی مبتلا به دیابت خواهند شد. چاقی موجب مقاومت انسولینی در بدن می‌شود. اگرچه اکثر گربه‌های چاق مقاومت انسولین را نشان می‌دهند اما همگی آنها به دیابت مبتلا نخواهند شد. گربه‌هایی که از سلول‌های بتا سالم برخوردارند، می‌توانند تولید انسولین را افزایش دهند و مقاومت انسولینی را جبران نمایند. اما در گربه‌هایی که علاوه بر مقاومت انسولینی اختلال در فعالیت سلول‌های بتا نیز وجود دارد، میزان تولید انسولین اگر چه در مراحل اولیه بیشتر از حد نرمال خواهد بود اما این افزایش تولید در حدی نیست که جواب‌گوی نیاز بدن باشد و دیابت رخ خواهد داد.
(البته بدین نکته دقت داشته باشید که به‌طور سنتی دیابت ملیتوس در سگها و گربه‌ها شبیه به انسان طبقه بندی شده است، اما هنوز درستی این موضوع به‌طور کامل مشخص نیست).
واکسیناسیون
ندارد
سرایت به انسان
ندارد
سرایت به سایر حیوانات
ندارد
منشا
سیستمی
علائم
شروع علائم دیابت اغلب به‌شکل بسیار خفیف و موذیانه می‌باشد و دوره‌ی بالینی به شکل مزمن است. اما به‌طور کلی علائم بالینی به این صورت است: پرنوشی، پرادراری، کم شدن وزن، ضعف، افسردگی، بی‌حالی، عدم تمایل به فعالبت بدنی، در سگها این امکان وجود دارد به آب‌مروارید نیز دچار شوند و بیماری‌های عصبی در گربه‌ها.
بعضی از سگها و 50 درصد گربه‌ها با کاهش اشتها مواجه هستند و علائم بالینی دیگر مانند بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی) نیز ایجاد گردد.
حیوانات دیابتی، در برابر عفونت‌های باکتریایی و قارچی مقاومت کمتری دارند و در برابر آنها بسیار آسیب‌پذیر هستند و ممکن است علائمی با این منشاها دیده شود. از دیگر مواردی که ممکن است طی دیابت در حیوان مشاهده شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آسیب به کیسه‌ی صفرا و مثانه، مشکلات پروستات، مشکلات تنفسی و مشکلات پوستی که این اختلالات می‌توانند بر تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن حیوان، تاثیر زیادی داشته باشند.
بزرگ شدن کبد طی تجمع چربی ایجاد می‌گردد که این اختلال یکی از علائمی است که در سگها و گربه‌ها طی دیابت شایع است.
این نکته نیز حائز اهمیت است که بیماری کبد چرب در گربه‌ها یکی از دلایل دیابت می‌باشد.
آب مروارید (کاتاراکت) به‌طور مکرر در سگ‌های (نه گربه‌ها) مبتلا به دیابت دیده می‌شود که طی این بیماری درعدسی چشم اختلالی ایجاد می‌گردد که نور به خوبی به شبکیه چشم حیوان (محلی که تصاویر تشکیل می‌گردند) نمی‌رسد و در بینایی آن اختلال ایجاد می‌گردد که این مشکل در گربه‌ها نادر است.
سایر ضایعات خارج از پانکراس همراه با دیابت مانند مشکلاتی در نفرون، آسیب به شبکیه و یا مشکلات عروقی در سگها و گربه‌ها نادر است.
تشخیص
برای ارزیابی مقدماتی و دقیق‌تر تمام سگ و گربه‌ها ابتدا تحت معاینات بالینی، اگر علائم ذکر شده را داشتند، دامپزشک، از آزمایشاتی بهره می‌گیرد. از جمله این آزمایشات: شمارش کامل گلبول‌های خونی، آزمایشات مرتبط با ادرار از قبیل تجزیه و تحلیل ادرار و کشت ادرار، آزمایشات بیوشیمیایی سرم (مانند فروکتوزامین سرم) می‌توان اشاره کرد.
در حالت دیابت معمولی در تعداد گلبول‌های خونی اختلالی ایجاد نمی‌گردد ولی اگر چنانچه طی آزمایشات بیوشیمیایی سرم، علاوه بر افزایش قند خون، افزایش خفیف تا متوسط آنزیم‌های کبدی، افزایش کلسترول، افزایش تری گلیسیرید نشان داده شود، زمینه را برای تشخیص دیابت شیرین قطعیت می‌بخشد.
عفونت مجاری ادراری در سگ‌های مبتلا به دیابت شیرین متداول است و چون برخی موارد، سلول‌های التهابی جزو رسوب ادرار نیستند، کشت ادرار برای باکتری در مورد تمام سگ‌های دیابتی توصیه می‌شود.
همچنین طی انجام آزمایشات ادراری وجود اجسام کتونی در ادرار از دیگر مواردی است که دامپزشک حیوانتان به وجود دیابت شیرین آگاه می‌گردد (البته با وجود علائم بالینی خاص).
درمان
روند درمانی برای این بیماری با توجه به شرایط حیوان و نتایج آزمایش بسیار متفاوت است اما به‌طور کلی دامپزشک در درمان اولیه برای سگها دو دوز انسولین را تجویز می‌کند. (چنانچه حیوان انسولین را دو بار در روز مصرف کند، سگ باید با 50 درصد از کل کالری دریافتی در روز، به دنبال هر تزریق، تغذیه شود و چنا‌چه به‌صورت یک‌بار در روز استفاده می‌کند، 50 درصد غذا باید به دنبال تزریق و بقیه 8 تا 10 ساعت بعد، خورانده شود).
از دیگر مواردی که در درمان سگها مفید است می‌توان به جیره‌ای حاوی فیبر بالا (به دلیل حداقل رساندن افزایش قند به دنبال غذا خوردن و کاهش نیاز به انسولین) اشاره کرد. همچنین مهم است که در رژیم غذایی سگها، از غذاهای نیمه‌جامد به‌شدت پرهیز گردد.
در گربه‌ها نیز طی روند درمانی علاوه بر رژیم غذایی، انسولین هم به‌کار گرفته می‌شود. در رژیم غذایی گربه‌ها طی این بیماری از پروتئین زیاد و کربوهیدرات کم استفاده می‌شود.
دقت داشته باشید که کاهش وزن و رژیم غذایی به‌تنهایی بیماری را کنترل نمی‌کنند و حیوان شما باید از انسولین نیز استفاده کند.
همان‌طور که می‌دانید چاقی دلیل اصلی دیابت نمی‌باشد اما اگر حیوان مبتلا به دیابت شیرین شد، کاهش وزن در روند درمانی قرار می‌گیرد.
این امکان نیز وجود دارد که پزشک حیوانتان با استفاده از داروهایی پروسه‌ی درمانی را انجام دهد.
اما به‌طور کلی با شروع درمان به‌طور منظم، آزمایشاتی برای محاسبه‌ی سطح گلوکز و انسولین انجام می‌گیرد تا دوزها به‌دقت کنترل شوند. پس دقت داشته باشید که بدون مشورت با دامپزشک دوزهای دارویی را کم و زیاد نکنید چرا که در روند درمان حیوانتان اختلال ایجاد می‌گردد.
پیشگیری
بهترین روش برای پیشگیری از این بیماری، بررسی وضعیت حیوان خود، با معاینات منظم توسط دامپزشک می‌باشد. علاوه بر این بر رژیم غذایی حیوانتان نیز باید توجه زیادی داشته باشد تا از خوراندن موارد مستعدکننده به این بیماری اکیدا خودداری کنید. همچنین داشتن برنامه‌ی مرتب برای فعالیت بدنی حیوانتان از دیگر موارد پیشگیرانه است که باید توجه جدی‌ای داشته باشید چرا که داشتن تحرک مناسب در سلامت وضعیت بدن حیوانتان و تعادل سطح گلوکز خونش نقش به‌سزایی دارد. چاقی عامل اصلی ابتلا به این بیماری نیست اما داشتن نظارت کامل بر وزن بدن حیوانتان می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری داشته‌باشد.
نکاتی برای صاحبان پت
- برخی از بیماری‌ها مانند بیماری کوشینگ و پانکراتیت، می‌توانند احتمال ابتلا به دیابت را در سگ افزایش دهند. توصیه‌های دامپزشک خود را برای معاینات معمول و آزمایش خون دنبال کنید. در صورت مشاهده هر گونه تغییر در رفتار، اشتها، تشنگی یا ازدیاد دفع ادرار سگ و گربه‌تان، با دامپزشک پتتان تماس بگیرید تا اطمینان حاصل شود که مشکل بزرگی وجود ندارد.
- سگ‌های ماده سالم بیشتر به دیابت مبتلا می‌شوند. با مشورت با دامپزشک در صورت صلاح دید او می‌توانید حیوانتان را عقیم کنید.
- ورزش و بازی با حیوانتان می‌تواند در پیشگیری و مدیریت دیابت نقش اساسی داشته باشد زیرا به تنظیم سطح قند خون و کاهش وزن کمک می‌کند. پس طی یک برنامه‌ی مرتب به این نکته توجه بسیار داشته باشید و روزانه حداقل یک‌بار سگ و گربه خود را به پیاده‌روی ببرید.
- در کیفیت غذایی و ارزش غذایی محصولات غذایی که برای حیوانتان می‌گیرید توجه بسیار داشته باشید که تغذیه‌ی او سرشار از پروتئین و کم‌کربوهیدرات باشد.
- در حالی که تحقیقات فعلی ارتباط بین چاقی و ابتلا به دیابت را در سگها نشان نمی‌دهد، اما در صورت ابتلا حیوانتان به دیابت، کنترل وزن یکی از قسمت‌های مهم مدیریت بیماری است. البته چاقی با طیف گسترده‌ای از دیگر مشکلات سلامتی همراه است بنابراین تغذیه‌ی مقدار مناسب حیوان فوق‌العاده مهم است.
- در رژیم غذایی حیوانتان به استفاده از فیبر، میوه و سبزی دقت بسیار داشته باشید و این مواد می‌توانند میان‌وعده‌های خوبی نیز برای حیوانتان باشند.
- دقت داشته باشید برای روند درمانی حیوان نیاز است که به‌طور منظم میزان گلوکز خون آن چک گردد. پس اگر گربه یا سگ شما با رفتن منظم به کلینیک به‌شدت مضطرب می‌گردد از دامپزشک خود بخواهید انجام این آزمایشات در خانه را به شما آموزش دهد تا حیوان شما احساس راحتی داشته باشد. از جمله روش‌هایی برای تست گلوکز خون در گربه‌ها گرفتن یک قطره خون از گوش او است تا درد کمتری بکشد. با مشورت با دامپزشک روش صحیح را آموزش ببينيد.
منابع
نکته‌های کلیدی طب داخلی دام‌های کوچک
التیام دوره 5، شماره: 50-34، 1397
دیابت ملیتوس: تشخیص و یافته‌های آزمایشگاهی در سگ و گربه )مهسا مهتدی، محمد حیدرپور)
pethc.ir
petmd.com
msdvetmanual.com