با توجه به زیاد بودن انگلهای خارجی، در این پست به توضیح برخی از انگلهای مهم که سگ یا گربه آلوده میگردند، میپردازیم.
ککها
ککها با حدود دو هزار گونه و زیرگونه، در محیطهای گرم و مرطوب رشد میکنند و از خون میزبانشان تغذیه میکنند. این موجودات ریز، باهوش و زرنگ هستند و بهسبب سه جفت پایشان توانایی زیادی در پریدن دارند. گربهها در حذف کردن و از بین بردن اینها روی بدنشان بسیار مهارت دارند، به همین دلیل ممکن است علائم کک را نداشته باشند، بهغیر از مناطقی از پوستشان که آسیب دیده و خارش دارد.
کنهها
كنه از شاخه بندپايان (رده عنكبوتيان) میباشد كه خون میخورد. دو خانواده مهم كنهها: كنههاي سخت و كنههاي نرم هستند. كنهها برخلاف كکها توانايي پرش ندارند. آنها معمولاً تمام سر خود را در داخل پوست ميزبان خود ميكند و با باقي ماندن اين قسمتها در داخل بدن حیوان شما، ميتواند باعث عفونت و تحريک پوست شود. كنههاي نرم در دامپزشكي نسبت به كنههاي سخت داراي اهميت كمتري هستند و تنها گونههاي محدودي از آنها روي حيوانات اهلي ديده ميشوند. كنههاي سخت خود انواع مختلفی داشته كه هركدام ميتوانند ناقل بيماري خاصي به سگ يا گربه باشند. آنها بيشتر بر روي لاله گوش، لاي انگشتان دست و پا، کنار چشمها، اطراف چین واژن، اطراف گردن و قسمتهايي از بدن كه حيوان دسترسي به آنها ندارد ديده میشوند.
جرب
این انگل گونههای مختلفی در سگها و گربهها دارد. برخی از آنها در فولیکول مو و برخی بر روی پوست پت شما دچار بروز بیماری میگردند. در واقع برخی از آنها در اثر تضعیف سیستم ایمنی بدن حیوان شما و یا فقر غذایی بروز میکنند.
واکسیناسیون
ندارد
سرایت به انسان
دارد
سرایت به سایر حیوانات
دارد
منشا
انگلی
علائم
خارش مداوم، قرمزی پوست یا وجود زخمهایی روی پوست سگ یا گربهی خود در ناحیهی گوش، دم، شکم، گردن و پاها یا مدتی است که موهای زیبا و پرپشت حیوان شما نازک شده است و بهشدت میریزد و یا به سختی موهای پت خود را شانه میکنید یا هنگامی که حولهی روشن پت خود را میشویید به رنگ قرمز میشود وحتی مدتی است حیوان شما بهشدت بیرمق شده است و لثههای او تغییر رنگ داده است، حتی شاید بر روی بدن خودتان هم لکههای قرمزی میبیند که بسیار شما را اذیت میکنند و بهطور مداوم خود را میخارانید. اینها میتوانند گوشهای ازعلائم آلودگی سگ یا گربهی شما با انگلهای خارجی باشد که برای شما هم که صاحبش هستید میتواند خطرناک باشد.
از جمله علائم بارز کنه این است که این انگل منجر به خارش، ریزش تکهای مو (کچلی)، حساسیتهای پوستی، زخم و قرمزی پوست حیوان شما میشوند. این انگلها اگر زود تشخیص داده شوند، راحتتر درمان میشوند اما با شدیدتر شدن بیماری، درمان آن سختتر میشود. برای همین اگر دیدید موهای تکهای از پوست سگ و گربهی شما ریخته، یا پوستش چربتر از حالت عادی است یا پوستش سوزش و خارش دارد، فورا او را نزد دامپزشک ببرید چرا که این امکان وجود دارد که کنه منجر به فلجی پت شما هم شود.
بزرگترین علامتی که میتواند به شما نشان دهد که حیوانتان کک دارد، این است که احتمالا بهطور دائمی بدناش را خراش خواهد داد. با این وجود، برخی از گربهها بدنشان را خراش نمیدهند، بلکه در عوض بیش از حد خودشان را تمیز میکنند. همچنین گربههایی که به کک آلرژی دارند، ممکن است قسمتهای قرمز و دلمههایی روی پوستشان داشته باشند. در سگها هم ککها منجر به خارش و قرمزی پوست شده و یا حتی این انگل منجر به ایجاد زخمهایی بر روی بدن پت شما میشود که بسیار ناخوشایند میباشد. قدم اول پس از دیدن علائم ذکر شده این است که سریعا به دامپزشک مراجعه کنید و پس از آگاهی از بیماری پت خود، شروع به پروسهی درمان کنید چراکه اگر پت شما به یکی از این انگلها دچار شود، روند درمانی ممکن است طولانی باشد و حتی باید به پاکسازی خانه و محل زندگی حیوان خود هم بپردازید. اعم از: فرشها، رختخوابها، مبل و صندلی و اسباببازیهای پتتان حتی باید به هرس کردن گلها و گیاهان باغچهی خانهتان هم بپردازید. در صورت عدم مراجعه به دامپزشک، این انگلها میتوانند زمینهساز بیماریهای خطرناک دیگری نیز برای حیوان شما شوند.
تشخیص
دامپزشکان برای تشخیص این بیماری از معاینات بالینی بر روی پوست استفاده کرده و سپس با انجام آزمایشاتی انگل مربوطه را شناسایی میکنند.
برای مثال شپش یا کک و کنه را میتوان با چشم غیرمسلح هم شناسایی کرد اما برای تشخیص دقیق بعضی از دامپزشکان از میکروسکوپها نیز استفاده میکنند، البته بعضی مواقع تخم و لارو حشرات با چشم غیرمسلح بهسختی دیده میشود. (برای مشاهده بهوسیلهی میکروسکوپ از روش Skin scrapings استفاده میشود)
درمان
در ايران معمولاً براي درمان خود حيوان از شستوشو بهوسيله شامپوهاي ليندن، پرمترين و آميتراز استفاده ميشود. اما دقت داشته باشید که شامپوهاي پرمترين و ليندن براي گربهها ميتوانند مسموميتزا بوده و موجب مرگ حيوان بشوند. بهطور کلی دقت داشته باشید که داروها و شامپوهای ضدانگل را بدون تجویز دامپزشک برای سگ و گربهی خود بهطور مشترک استفاده نکنید.
پیشگیری
براي پيشگيري از آلوده شدن سگ و گربه به برخی از این انگلها ميتوان از اسپري، گردنبند و قلادههای مخصوص، پودر يا قطرههايی كه معمولاً حاوي موادي همچون فيپرونيل، پرمترین، آميتراز ميباشند استفاده کنید. البته هیچکدام از این داروها و ابزارهای پیشگیری کننده صددرصد تضمین نمیکنند که حیوان شما به اینها آلوده نگردند. به این نکته نیز توجه داشته باشید که به تمیز کردن جایگاه، بستر و محل زندگی و خواب حیوان خود بهطور جد دقت نمایید و هیچگونه زبالهای در اطراف محل زندگیش نباشد و با دامپزشک خود در رابطه با مواد لازم برای شستوشو حتما مشورت کنید. همچنین به کوتاه کردن موهای سگ یا گربه خود نیز دقت داشته باشید چرا که بلندی موی پت شما میتوانید زمینهی ابتلا به برخی از این انگلهای خارجی را افزایش دهد. سعی کنید پت خود را بهصورت منظم برای آگاهی از نداشتن چنین عارضههایی با بردن پیش دامپزشک کنترل کنید. پس از پیادهروی و یا بازی حیوان خود در مکانهایی که گل و گیاه و چوب زیاد است مثل باغ و باغچه و جنگل حتما پوست حیوان خود را چک کنید بهویژه گوش و کشاله ران و ناحیهی شکم.
همانطور که میدانید پیشآگهی برای اکثر بیماریها خوب است برای همین دامپزشکان پس از درمان کنه با برنامهای از قبل تعیین شده دو تا چهار هفته بعد از درمان نیز بهطور دقیق گوش حیوان را مورد بررسی قرار میدهند چرا که اگر حیوان علائم کنهی گوش را داشت، سریعا برطرف کنند در غیر این صورت حیوان ممکن است ناشنوا گردد.
نکاتی برای صاحبان پت
- صاحبان پت دقت داشته باشند که بهصورت دورهای ملحفهها و روتختیهای خانه را شستوشو دهند و بهطور منظم خانه را جارو برقی بکشند.
- دقت داشته باشید که برای شستوشو و ضدعفونی کردن مکان نگهداری پتتان هم برنامهای مرتب داشته باشید.
- فیلترهای وسایل تهویهی هوا و کولرهای خانه را نیز ضدعفونی و شستوشو دهید.
- همچنین دقت داشته باشید که در صورتی که محیط زندگی با انگلهای خارجی مثل کک و کنه و جرب و غیره آلوده شد و شما به پاکسازی محیط با جاروبرقی پرداختید، کیسهی جاروبرقی حتما عوض و دور ریخته شود.
- در استفاده از پودرهای کککش مراقب باشید، چون پودرها گاهی توسط حیوان با لیسیدن روی سطح پوست و موها خورده میشوند و برای حیوان خطرناک است و بهطور کلی پودرها برای گربهها مناسبتر و شامپوها برای رفع این انگل موذی در سگها مطلوبتر هستند.
- پس از بازی پت در پارکها، باغ و حیاط خانه حتما بهطور دقیق پوست و مو آن را مورد بررسی قرار دهید.
- در صورت وجود تعداد کمی کنه روی بدن سگ میتوان آنها را جدا کرد. برای جدا کردن کنهها از روی بدن حیوان، باید کمی الکل یا اسپری مخصوص کنهکش را بهطور مستقیم روی بدن کنه ریخته تا کنه از بین برود. پس از گذشت چند دقیقه میتوان کنه را از نزدیکترین محل ممکن به پوست جدا کرد و با دقت اتصالات کنه را از پوست حیوان جدا کنید و بهتر است در هنگام جدا کردن کنهها از دستکش استفاده کنید. همچنین دقت نمایید کنهها میتوانند ناقل بیماریهای عفونی برای انسان نیز باشند و پس از اتمام کار دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
- در برخی از موارد قطعات و ضمائم دهانی کنه متصل به پوست سگ باقی میماند و نمیتوان آن را با موچین جدا و خارج کرد در این موارد ممکن است در پوست یک واکنش خفیف موضعی ایجاد گردد که با گذشت زمان از بین میرود و معمولا نگران کننده نیست ولی در برخی موارد محل گزش ممکن است دچار عفونت شود و در صورت نداشتن روند صحیح جدا و خارج کردن کنه حتما به کلینیک و دامپزشک پتتان مراجعه کنید.
- این نکته نیز حائز اهمیت است که در صورت آلودگی شدید و گسترده سگ به کنه لازم است حتما از حمام ضدکنه برای حیوان استفاده شود و گاهی نیاز است که چندین نوبت حمام متوالی برای از بین بردن کامل کنهها انجام گیرد.
منابع
راهنمای بهداشت، نگهداری و تربیت سگ
pethc.ir
caninejournal.com
pethealthnetwork.com
Veterinary Parasitology 3rd Edition