هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
۲۱
شهر
شهر
اولین نکته ای که در مورد این بیماری قابل ذکر است، وجود شباهت اسمی بین این بیماری و بیماری آبله در انسان است. همچنین بیماری دیگری وجود دارد، به نام آبله‌مرغان که هیچ ربطی به این بیماری ندارد. بیماری آبله در طیور یک بیماری ویروسی است که هیچ خطر و تهدیدی برای انسان ندارد و موجب آلوده شدن و بیماری در انسان نمی‌شود.
این بیماری یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته شده طیور است. ویروسی بودن آن در سال 1902 توسط مارکس و استیکر نشان داده شد. بیماری در تمام نقاط دنیا پراکنده بوده و پرندگان در تمام سنین از هر نژادی و یا جنس نسبت به ویروس حساس می‌باشند.
این ویروس از خانوادهی پاکس ویریده (poxviridae) است و از جمله ویروس‌های بزرگ به‌شمار می‌آید و با هیدوکسید سدیم و اتیل الکل در عرض 10 دقیقه نابود میشود.
این بیماری در ایران نیز شایع است که مرغ و بوقلمون را به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد ولی در انواع گونه پرندگان یافت میشود. آبله سرعت شیوع پایینی دارد. عامل ایجاد بیماری یک ویروس بزرگ با ژنومی از یک رشته DNA است که از خانوادهی پاکس ویروس‌ها می‌باشد که سرسخت و مقاوم است و ممکن است در محیط و زخم‌های خشک شده برای مدت طولانی زنده بماند. ساختار ژنی خاصی که در ژنوم این ویروس وجود دارد سبب محافظت آن در برابر آسیب‌های محیطی میشود. نوع بیماری‌زای این ویروس و نوع تبدیل به واکسن‌شده‌ی آن از هم تفکیک می‌شوند.
دوره پنهان بیماری (کمون) در بین گونه‌های مختلف متفاوت است ولی به‌طور کلی بین 10-4 روز در مرغ و بوقلمون می‌باشد. میزان ابتلا در مرغ و بوقلمون بسته به حدت ویروس و اقدامات کنترلی از ابتلای کم تا ابتلای کل گله متغیر است. به‌علت انتشار ساده و آهسته آبله، درگیری گله‌ها بسیار زیاد بوده و دوره بیماری در طیور مختلف از ۳ تا ۵ هفته طول می‌کشد که در این مدت پرنده هم دچار کاهش وزن و هم کاهش تولید تخم‌مرغ میشود. تلفات در پرنده‌های زینتی کوچک‌جثه نيز بسیار بالاست.
ویروس آبله معمولاً از طریق خراش‌های پوستی ناشی از سرنگ به پرندگان منتقل میشود. حتی به هنگام واکسیناسیون نیز توسط واکسیناتور (از طریق عفونت چشمی) از پرنده بیمار به پرنده سالم قابل انتقال است. مگس‌ها و سایر حشرات و انگل‌ها نیز می‌توانند به‌عنوان حامل مکانیکی عمل کنند. در محیط‌های آلوده، ویروس خشک شده می‌تواند به‌صورت آئروسل (قطرات معلق در هوا) درآمده و به مخاطات و دستگاه تنفس پرنده راه یابد. همچنین تماس پوستی پرندگان با یکدیگر باعث انتقال ویروس میشود یا حتی تماس اندام درگیر پرنده با آب آشامیدنی و مصرف دیگر پرندگان از آب امکان انتقال ویروس را فراهم می‌کند. این بیماری ممکن است توسط پشه‌های مختلف نیز منتقل شود. پشه‌ها بعد از تماس با پرندگان آلوده به ویروس آبله، عامل بیماری را بیش از یک ماه در خود نگه می‌دارند و سپس توسط همان پشه‌ها، عامل بیماری بین گله‌های مختلف جابه‌جا میشود.
واکسیناسیون
دارد
سرایت به انسان
ندارد
سرایت به سایر حیوانات
دارد
منشا
ویروسی
علائم
علائم بالینی بسته به گونه درگیر، شدت ویروس، میزان گسترش ضایعه و سایر عوامل پیچیده‌کننده‌ی بیماری متفاوت است. شروع بیماری معمولاً در طیور تدریجی است و معمولاً تا زمانی که ضایعات پوستی بیماری ظاهر نشده باشد قابل تشخیص نخواهد بود. فقط تعداد کمی از پرندگان ضایعات را به یک‌باره نشان می‌دهند. علائمی همچون وجود جوش یا زخم بر روی تاج و یا ریش، ضایعاتی بر روی دهان، حلق و همچنین نای، افسردگی، کاهش اشتها، کاهش رشد و کاهش تولید تخم در بیماری آبله ظاهر می‌شوند.
آبله باعث به‌وجود آمدن زخم‌های متورم و برجسته میشود. حال خود این بیماری به دو صورت دیده میشود. یکی شکل خشک یا پوستی آن و دیگری شکل مرطوب یا دیفتریک.
در بیشتر موارد شیوع بیماری فرم پوستی بیشتر دیده میشود. فرم خشک و یا پوستی با جوش‌ها و یا زخم‌هایی در نواحی بدون پر پرنده مثل تاج، ریش، پلک چشم، پاها و ساق پا شروع میشود. به‌تدریج عفونت به دیگر بخش‌های پردار بدن پرنده گسترش پیدا می‌کنند.
پرنده مبتلا معمولاً به‌سختی می‌تواند غذا بخورد و میزان دریافت غذای حیوان کم میشود و پرنده دچار کاهش وزن میشود. علائم دیگر به‌صورت کاهش تولید تخم‌مرغ، تورم صورت، کوری در صورت تجمع زخم‌ها در نواحی اطراف چشم و کاهش قدرت بدنی دیده میشود. در مواردی که بیماری پیچیده نشده باشد میزان مرگومیر پایین است؛ مگر اینکه با عفونت‌های ثانویه همراه باشد. در فرم دیفتریک، ضایعات دیفتریک، ضایعات زرد در مخاط دهان، زبان، مری و نای ایجاد میشود. ضایعات بخش فوقانی دستگاه تنفس و سیستم گوارش می‌تواند باعث بی‌اشتهایی و تنگی نفس شود. دیگرعلائم خفیف تا شدید تنفسی ممکن است بروز دهد. مرگومیر عمدتاً ناشی از خفگی و گرسنگی رخ دهد. در شکل مرطوب (دیفتریک)، بیشتر دهان و مجاری تنفسی (حنجره و نای) درگیر شده که غشای موکوسی این نواحی تخریب شده و ایجاد زخم می‌کند.
تشخیص
تشخیص آبله در طیور سریع بوده و بر اساس تاریخچه و مشاهده زخم‌های مشخص، می‌توان بیماری را در گله شناسایی کرد. در برخی موارد تشخیص آزمایشگاهی بر اساس بافت و یا مطالعه، نحوه‌ی سرایت و آلوده شدن صورت می‌گیرد. اما تشخیص قطعی را بایستی پس از بررسی سلولی در مقاطع به‌دست آمده و همچنین جداسازی عامل بیماری ابراز کرد همچنین شناسایی هیستوپاتولوژی بافت بیمار برای تشخیص آبله نیز رایج است. به‌طور کلی تشخیص با چشم غیرمسلح در ابتدای بیماری سخت است زیرا ممکن است زخم‌های به‌وجود آمده با زخم‌های عادی که در طول روز پیش می‌آیند اشتباه گرفته شوند. نمونه‌برداری از سطح زخم و چک کردن سلول‌های آن منطقه همچون سیتوپلاسم و غیره می‌تواند باعث تشخیص بیماری شود. با استفاده از تکنیک میکروسکوپ الکترونی هم می‌توان اندازه ژنوم را تعیین کرد و با استفاده از آن، ویروس ایجادکننده‌ی بیماری را شناسایی کرد. استفاده از (PCR) هم دیگر روش تشخیصی نیز است.
درمان
درمان اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد. واکسیناسیون غیرآلوده‌ها، برای متوقف کردن سیر پیشرفت در ابتدای واگیری، بهداشت کامل و برطرف کردن استرس‌های محیطی، ضدعفونی کردن جراحات با ترکیبات یده مثل گلیسیرین یده و مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف برای پیشگیری عفونت‌های ثانویه به‌کار می‌رود.
پیشگیری
این بیماری همانند دیگر بیماری‌های ویروسی با واکسینه کردن می‌توان از وقوع آن پیشگیری کرد. در صورت ابتلا بهتر است پرنده را از سایرین جدا کرد. زخم‌ها اگر عفونی نشوند پس از مدتی خشک شده و پوسته‌پوسته شده و از روی پوست کنده می‌شوند. برای تسهیل خشکی زخم و جلوگیری از عفونت و پیشروی آن می‌توان از محلول‌های خشک‌کننده استفاده کرد. چند نوع واکسن موثر وجود دارد که خیلی ضروری نیست ولی در صورت زیاد شدن پشه‌ها استفاده از واکسن توصیه میشود. استفاده یک‌باره از واکسن هم ممکن است باعث مصونیت دائمی بشود. تمیز نگه داشتن محیط، بهترین کار برای جلوگیری و پیشگیری از وقوع بیماری است اما جالب است که بدانید قناری‌ها با وجود واکسینه شدن هنوز مستعد بیمار شدن هستند.
دو نوع واکسن بر ضد این بیماری موجود است. واکسن آبله کبوتری و واکسن آبله مرغی که ممکن است از کشت در جنین جوجه و یا در کشت فیبروبلاست جنین جوجه تهیه گردند.
این واکسن‌ها به دو طریق مصرف می‌شوند: تلقیح درریشه پرها و تلقیح در نسوج (بافت) بال. برای تلقیح در ریشه پر حدود 15 پر از سطح خارجی ران کنده و واکسن را با برس کوچکی در محل می‌مالند. باید سعی شود که از محل ریشه پرها خون خارج نشود در غیر این‌صورت واکسن ممکن است همراه خون خارج گردد. در صورت خون‌ریزی باید از محل دیگری برای واکسیناسیون استفاده شود. برای تلقیح در نسوج بال، وسیله مخصوص نوک تیزی را در داخل واکسن فرو برده و درپوست ناحیه‌ای از بال که فاقد گوشت و رگ می‌باشد فرو می‌کنند. از این روش با استفاده از واکسن آبله‌مرغی در ایران جهت پیشگیری از بیماری استفاده میشود.
با استفاده از واکسیناسیون پرندگان (به‌جز قناری) می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد. این نوع واکسیناسیون در طیور صنعتی، قبل از تولید پیشنهاد میشود. واکسیناسیون بوقلمون‌ها نیز در سن 2 تا 3 ماهگی در ران پرنده صورت می‌گیرد. حدود 10 درصد از طیور واکسینه شده را 7-10 روز بعد باید معاینه نمود، اگر آبله گرفته باشند محل تلقیح در ریشه پر و پوست اطراف متورم و درصورت تلقیح در نسوج بال، یک یا دو برآمدگی اندازه دانه‌ی برنج و یا نخود کوچک دیده میشود. در غیر این صورت باید واکسیناسیون تجدید شود. ایمنی حاصله از واکسیناسیون بعد از 2 هفته ظاهر شده و بعد از 4 هفته به حداکثر رسیده و برای یک‌سال و گاهی تمام عمر باقی می‌ماند.
نکاتی برای صاحبان
- برای کنترل انتشار بیماری همه‌ی وسایل چوبی را در محل پرورش تعویض کنید و همه تجهیزات، قفس‌ها و محفظه‌های جوجه‌کشی را تمیز و ضد عفونی کنید. ماده‌ی ضدعفونی مؤثر عبارت است از هیدروکسید پتاسیم 1 درصد، هیدروکسید سدیم 2 درصد و فنول 5 درصد.
- جالب است بدانید که واکسن مخلوط یکی از سویه‌های نیوکاسل و سویه حفیف آبله نیز ساخته شده که فقط در طیوری که قبلا با واکسن ضد بیماری نیوکاسل واکسینه شده‌اند در سن 5 ماهگی از راه تلقیح در بافت بال و یا ریشه‌ی پرها قابل استفاده است. ایمنی حاصله از این واکسن برای یک دوره تخم‌گذاری است. اخیرا نیز مخلوطی از واکسن آبله‌مرغی یا کبوتری تهیه شده از کشت سلول با واکسن مارک همراه با سلول از راه زیر جلدی در جوجه‌های گوشتی یک روزه چه در شرایط طبیعی و یا تجربی با موفقیت به‌کار رفته است.
منابع
pethc.ir
ivo.ir
