جوجه ‌تيغي (Hedgehog)

جوجه تیغی‌ها پستاندارانی کوچک با بدنی پوشیده از خار هستند و ناحیه سطحی شکم فاقد خار می‌باشند‌. محل طبیعی زندگی جوجه‌تیغی‌ها آفریقا، آسیا و اروپا است. جوجه تیغی‌ها در کل ۳ تا ۸ سال عمر می‌کنند.

انواع جوجه‌ تيغي

دو گونه از معمول‌ترین گونه‌های جوجه تیغی‌ها به‌عنوان حیوان‌خانگی نگه‌داری می‌شوند، جوجه‌تیغی آفریقایی و جوجه‌تيغي اروپایی. جوجه تیغی بالغ آفریقایی حدود ۱۲.۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است در حالی که جوجه ‌تیغی اروپایی حدود ۳۰ تا ۳۵.۵ سانتی‌متر است. جوجه تیغی آفریقای‌ مرکزی همچنین به نام شکم سفید، چهارانگشتی یا گونه بومی آفریقا هم شناخته می‌شوند و رایج‌ترین گونه پت در آمریکا نیز هست. رنگ‌های معمول خارهای انها : جوگندمی و کاملا سفید که به آن دانه برفی نیز می‌گویند، است. یکی دیگر از گونه‌ها، جوجه تیغی ایرانی یا برانت است که جثه گردی دارد و گوش‌هایش مثلثی و بسیار بزرگند. خارهایی به رنگ سیاه و زرد دارد که معمولا قسمت‌های انتهایی آنها سیاه است و به‌همین دلیل در کل سیاه دیده می‌شود. این گونه در بوته‌زار، زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها زندگی می‌کند.

ويژگي‌ها

ظاهري: قسمت پائینی شکم معمولا با موهای سفید نرم پوشیده شده‌اند. بیشتر جوجه ‌‌تیغی‌ها ۵ انگشت دارند اگرچه گونه بومی آفریقا فقط ۴ انگشت روی پای عقبش دارد. جوجه ‌تیغی‌ها پاهای قوی و محکمی دارند ولی دم ندارند.

اخلاقي: خارپشت‌ها شب گردند، دارای قلمرو خاص خود و منزوی‌اند. البته در دوران جلب نظر جفت و بزرگ کردن فرزندان این ‌گونه نیستند. در دوره طولانی استرس که شامل گرما و يا سرمای بیش از اندازه است غیرفعال می‌باشند ولی به خواب زمستانی نمی‌روند.
جوجه ‌تیغی‌ها یک رفتار خاص از خودشان نشان می‌دهند که  خود چرب‌کنی (anting) نام دارد. این رفتار زمانی اتفاق می‌افتد که جوجه‌ تیغی با یک ماده جدید روبه‌رو می‌شود، آن را لیس می‌زند یا می‌جود، مزه می‌کند و بزاقی غلیظ و کف‌کرده می‌سازد که روی تیغ‌هایش پخش می‌شود، این فرآیند یک رفتار معمولی در زمان جذب جفت، مشخص کردن قلمرو، ارتباط بین هم‌نوعان، کاهش انگل‌های پوستی یا یک مکانیسم تهاجمی است.
خارپشت‌ها در زمان تهدید شدن، به‌صورت یک توپ در‌می‌آیند، خارهایشان را از هم باز می‌کنند، خود را باد می‌کنند و یک صدای فش‌فش از خود ساطع می‌کنند.

تولید‌مثل: ماده‌ها در سن ۲ تا ۶ ماهگی و نرها در ۶ تا ۸ ماهگی بالغی می‌شوند. سن مفید تولیدمثل در ماده‌ها ۲ تا ۳ سال است.
جوجه ‌تیغی نر با اصوات مشخصی از جملع فش‌فش کردن،اشاره‌ کردن و دایره‌وار دور حیوان ماده چرخیدن نظر جفت را به خود جلب می‌کنند. در صورت بروز رفتار تهاجمی از سوی حیوان ماده باید حیوان نر را از کنارش دور کرد اما می‌توان پس از مدتی مجددا حیوان نر را به حیوان ماده معرفی کرد. حیوان نر پس از جفت‌گیری باید از محیط خارج شود زیرا حضور آن می‌تواند سبب ایجاد کالنیبالیسم (هم‌گونه‌خواری) شود. طول دوره آبستنی بین ۳۴ تا ۳۷ روز و تعداد بچه‌ها بین ۱-۷ عدد است. حیوان ماده نسبت به بچه‌های خود مسئول است.

مراقبت و نگه‌داري

تغذيه: در طبیعت جوجه‌ تیغی‌ها همه‌چیزخوار و حشره‌خوارند. رژیم غذلیی ایده‌آل آنها باید مقدار کمی چربی و مقدار زیادی پروتئین داشته باشد. فرمول‌های تجاری برای جوجه ‌تیغی‌ها موجود است ولی بیشتر آنها براساس رژیم غذایی گربه می‌باشد‌.
وعده‌های مناسب: دو قاشق غذاخوری غذای رژیمی گربه یا ترکیبی از غذای خشک و کنسرو و یا یک رژیم غذایی مناسب حشره‌خوارها. همچنین یک یا دو قاشق غذاخوری از سبزیجات یخ‌زده که به آن مقداری پودر ویتامین و مواد معدنی اضافه شده باشد هم مناسب است. در هفته می‌توان چندبار ۳-۵ حشره به جوجه ‌تیغی‌ها داد.
یک یا دو قاشق سوپ بچه، تخم‌مرغ پخته، کرم خوراکی یا دیگر گونه‌های حشرات و کرم‌ها مناسب است. وزن جوجه‌ تیغی ها باید تحت کنترل باشد تا از چاقی مفرط جلوگیری شود. جوجه تیغی‌ها نباید با حلزون تغذیه شود چون می‌تواند باعث بیماری انگلی شود. قسمت اعظم رژیم‌های غذایی باید شامل غذای تجاری جوجه تیغی باشد.
موارد تغذیه‌ای بستگی به جنسیت، سن، وضعیت جنسی و فعالیت جوجه‌ تیغی دارد و با توجه به این موارد رژیم غذایی زیر نظر دامپزشک قابل تغییر است.

محل نگه‌داري: چون جوجه تیغی منزوی و دارای قلمرو‌اند، پیشنهاد می‌شود که آنها به‌صورت جدا از هم نگهداری شوند. قفس باید دیوارهای نرم و به‌ اندازه کافی بلند (برای جلوگیری از فرار) داشته داشته باشد چون جوجه‌ تیغی حیوان چابکی است.
می‌توان از آکواریوم شیشه‌ای یا قفس با پلاستیک فشرده استفاده کرد.
زمین قفس باید متراکم باشد، کف‌هایی با شکل توری می‌تواند باعث صدمه به پا یا انگشتان آنها شود. سطح بستر باید خشک و تمیز نگه‌داری شود و مواد جاذب مناسب مثل روزنامه تکه‌تکه‌شده، کاه، تکه‌های درخت صنوبر و چوب ذرت خرد‌شده برای پوشاندن بستر استفاده شود و باید حدود ۸ سانتی‌متر عمق داشته باشد.
نباید ازپارچه برای بستر استفاده شود چون ممکن است توسط حیوان خرده شده یا دورپاهایشان بپیچد و آنها را گرفتار کند و باعث قطع عضو یا مرگ حیوان شود. تکه‌های معطر چوب درخت سدر نباید استفاده شود چون باعث التهاب پوستی می‌شود.
بستر باید به‌صورت تکه‌ای هر روز و به‌طور کامل در بازه‌های زمانی مناسب عوض شود تا از التهاب پوستی و بقیه مشکلات عدم رعایت بهداشت جلوگیری شود.
قفس جوجه‌ تیغی باید درمحلی به دور از نور مستقیم یا هرج‌ومرج باشد چون جوجه‌ تیغی‌ها از صدای بلند یا نور زیاد می‌ترسند، پس باید قفس را درمکانی خلوت از خانه قرار داد.
آب باید به صورت آزاد و همیشگی در دسترس باشد. همچنین می‌توان از یک لوله مجهز به قطره چکان  یا یک ظرف سنگین سفالی استفاده کرد.

امكانات: بقیه لوازم جانبی شامل چرخ‌وفلک، بستری برای نگه‌داری بچه، لوله‌ مقوایی و ابزاری برای بالا رفتن حیوان است. چرخ‌وفلک با میله باز به علت آسیب‌رسانی به ران حیوان نباید استفاده شوند. دمای داخل قفس باید ۲۴-۳۰ درجه باشد. می‌توان یک صفحه حرارتی قابل‌تنظیم در زیر قفس قرار داد. یک لگن با عمق کم برای آب‌تنی حیوان نیز در قفس قابل استفاده است.

بيماري‌ها:

• اضافه وزن: ناشی از تغذیه نامناسب، فعالیت کم و یا هوای سرد محیط است و باید به وعده‌ها و میان‌وعده‌ها برای جلوگیری از این مشکل توجه کرد.
• نئوپلازیا: که در خارپشت معمولا به‌صورت ندول‌ها و توده‌هایی رو یا زیر پوست، جراحت، نفس متعفن، آبریزش دهانی، بی‌اشتهایی، اسهال، کاهش وزن و بزرگ شدن شکم ظهور ‌می‌کند.
•   سندرم Wobbly : یک بیماری تحلیل برنده عصبی است. این بیماری در گونه خانگی آفریقا ۱۰ درصد است. نمود علائم بالینی آن می‌تواند بین ۱-۳۶ ماه از عمر حیوان طول ‌بکشد. علائم بالینی شامل افتادن به یک سمت، تشنج، لرزش عضلانی، بیرون‌زدگی  کره‌ چشم، تحلیل عضلانی، سختی در بلع، خستگی و یا فلجی ناحیه‌ای می‌باشد.
• بیماری‌های چشمی: زخم قرنیه و سایر آسیب‌ها به‌صورت متداول در بین جوجه ‌تیغی‌ها به‌وقوع می‌پیوندد. انجام اقدامات درمانی می‌تواند مشکل باشد.
• بیماری‌های اسکلتی-عضلانی: این بیماری‌ می‌تواند با نمود لنگش و مقاومت در برابر حرکت باشد. علل متداول آن رشد بیش از حد ناخن، عفونت پاها، چاقی مفرط، شکستگی و تورم مفاصل باشد.

نکاتی برای صاحبان پت

• غذای تشویقی مناسب می‌تواند ۳ تا ۴ مرتبه در هفته استفاده شود و شامل کرم‌خوراکی و کرم‌خاکی باشد‌. کرم مو‌دار به‌علت چربی زیاد نباید استفاده شود. شیر باعث اسهال می‌شود لذا نبایذ در رژیم غذایی گنجانده شود. مواد سخت مثل هویج خام، دانه‌های خشکبار و دانه می‌تواند در سقف دهان گیر کند و نباید برای تغذیه جوجه ‌تیغی استفاده شود.
• بیماری‌های دندانی می‌تواند باعث کاهش‌اشتها، آبریزش دهانی و کاهش وزن شود. با مسواک زدن روزانه می‌توان از آن جلوگیری کرد و درصورت پیشرفت برای درمان نیازمند اقدامات تخصصی دندانپزشکی و درصورت لزوم درمان آنتی‌بیوتیکی است. البته باید توجه داشت آبریزش دهانی همراه با عادت (anting) طبیعی است‌.

منابع

pethc.ir
Worldpets.ir

گردآورنده: صغری تقی نسب