کبوتر (Pigeon)

کبوتر و کبوتربازی یعنی عشق، عشق یک انسان به نگه‌داری حیوانی که شاید دردسرهای بسیاری داشته باشد. از شکایت‌های همسایگان تا هزینه بالای ارزن، از شب‌بیداری و بیماری‌ها تا تلف شدن یکی از بهترین‌های دسته، ولی نگه‌داری از آن و رسیدن به آن از همه‌چیز لذت‌بخش‌تر است. نگهداری و پرورش کبوتر تاریخچه طولانی در فرهنگ کشورها و به‌خصوص در کشور ما دارد. افراد بسیاری در جهان وجود دارند که سالیان متمادی، زمان و هزینه زیادی را برای نگه‌داری از این پرنده صرف می‌کنند. از آزمایش مسیریابی کبوترها در منطقه آریزونا آمریکا گرفته تا شاهنامه و یا انتقال هوشمندانه ویدیوهای یک عکاس توسط کبوترها و حتی تیمور لنگ که سالیان سال پیش از کبوترها استفاده‌های بسیاری نموده‌است.
تاریخ دقیق پیدایش کبوتر و زمان اهلی شدن و استفاده از آن در جنگ و صلح به‌درستی معلوم نیست؛ ولی آنچه مسلم است این است که از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، کبوتر در مصر وجود داشته و فراعنه مصر، به عنوان پِیک از آن استفاده می‌کردند و حتی آن را پرنده‌ای مقدس می‌دانستند. یونانی‌ها هم چندین هزار سال قبل از میلاد از کبوتر به‌عنوان قاصد استفاده می‌کردند و نام برندگان ورزش‌های المپیک را به پای آنها می‌بستند و به وطنشان می‌فرستادند. پس از مصر، ایران، چین، یونان و روم از قدیمی‌ترین مراکز پرورش و تربیت کبوتر در اعصار گذشته بوده‌اند. تاریخ نشان می‌دهد که کورش کبیر برای ارسال اخبار محرمانه به نقاط مختلف کشور پهناور خود، کبوترانی در اختیار داشته و ژولیوس سزار، امپراتور روم، اولین کسی بوده که برای فتح گال (فرانسه امروزی) از کبوتران نامه‌بر استفاده کرده ‌است. دریانوردان فنیقی و قبرسی، در هنگام سفر کبوترها را با خود می‌بردند و پس از رسیدن به مقصد، آنها را با نامه‌هایی به محل سکونت خود می‌فرستادند، تا خانواده‌هایشان را از وضعیت و تاریخ بازگشت خود مطلع سازند. در کشورهای یاد شده، پرورش متراکم کبوتر متداول بوده، بشر با ساختن برج‌هایی، که امروزه کبوترخانه نامیده می‌شود و حفره‌های زیادی دارد، کود این پرنده را جمع‌آوری می‌کرده‌ است، این رسم هنوز در کشور ما متداول است. جالب است بدانید که برخی کبوترها حتی در جنگ‌ها مدال نیز گرفته‌اند.
پرورش کبوتر یک سرگرمی رایج در انگلیس بود که منجر به، به وجود آمدن برخی از پرندگان خارق‌العاده و عجیب شد. تعداد کمی از علاقمندان نسبت به چارلز داروین اشتیاق بیشتری به روند پرورش داشتند. شور و اشتیاق داروین به پرندگان بر کتاب او در سال ۱۸۶۸ تأثیر گذاشت. نیکولا تسلا، مخترع، مهندس برق و مهندس مکانیک صربی‌الاصل آمریکایی از افراد مشهور دیگر که به کبوتران علاقه داشت می‌باشد. او در اتاق هتل خود در نیویورک سیتی از کبوترهای وحشی مراقبت می‌کرد.
کبوترها فضا و زمان را می‌شناسند. گمان می‌شود كه انسان آن مفاهیم را با یك ناحیه مغزی به نام قشر جداری پردازش می‌كند. مغزهای کبوتر فاقد آن قشر مغز هستند، بنابراین باید روش دیگری برای پی بردن به مفهوم فضا و زمان در کبوترها وجود داشته باشد.
کبوترها که در اصطلاح عامیانه به آنها کفتر هم گفته می‌شود، در واقع در دو دسته‌ی وحشی و اهلی جای می‌گیرند. اکثر کبوترهای اهلی از نسل کفترچاهی هستند که به‌صورت خانگی نگه‌داری می‌شوند. کبوترهای خانگی همانند کبوترهای چاهی وحشی تولیدمثل می‌کنند و مردم عموماً جفت‌های تخم‌گذار را انتخاب و نگه‌داری می‌کنند. کبوترها به‌شدت از تخم‌های خود مراقبت می‌کنند و حتی به این شناخته می‌شوند که درصدد انتقام از کسی که به تخم‌های آنها آسیب برساند، بر می‌آیند. به‌طور معمول کبوترها در هر تخم‌گذاری 2-3 تخم می‌گذارند. کبوترهای خانگی آموزش‌دیده این توانایی را دارند که به خانه‌ی خود بازگردند حتی اگر در مکانی ناشناخته که تاکنون هم آنجا نبوده‌اند رها شوند و فاصله تا خانه می‌تواند حتی تا هزار کیلومتر هم برسد. این قابلیت نیازمند دو دسته اطلاعات است، ابتدا این که پرنده مکان جغرافیایی خود را بداند و دوم اینکه بتواند همچون قطب‌نما جهت‌یابی کند. دلایل مختلفی برای این قابلیت و توانایی ذکر شده که پرطرفدارترین آنها وجود یک بافت مغناطیسی کوچک در سر کبوتر است که می‌تواند توسط آن، نیروی مغناطیسی زمین را تشخیص دهد. دومین فرضیه وجود یک ساعت داخلی در بدن کبوتر است که با توجه به مکان خورشید میتواند جهت‌ها را تشخیص دهد. با این وجود در صورت اختلال در میدان مغناطیسی یا تغییر ساعت زمانی، باز هم کبوترها قادر به بازگشت به خانه هستند.
پرورش کبوتر به‌منظورهای مختلفی صورت می‌گیرد. پرورش برای استفاده از گوشت پرنده یکی از مثال‌هاست. به عنوان سرگرمی و تفریح که در کشور ایران هم مورد توجه علاقه‌مندان است از جمله کفتربازی. عده‌ای به‌عنوان جنبه‌ی زینتی در حیاط خانه‌ی خود اقدام به نگه‌داری از کبوترها می‌کنند. نگه‌داری کبوتر به‌عنوان رفع بلا هم در خانواده‌های ایرانی مرسوم است. به‌صورت تخصصی‌تر مسابقات بهترین و زیباترین کبوتر هم در کشورهای مختلف انجام می‌شود که در پایان به بهترین پرنده جوایز و هدایایی تعلق می‌گیرد.

انواع کبوتر

کفتر شاهی از پرهای سفیدی در سراسر بدن خود برخوردار است و نسبت به سایر نژادها وزن بالایی دارند و حتی از آنها به عنوان کفترهای گوشتی نیز استفاده می‌شود. این پرنده به دلیل هوش، زیبایی و جذابیت خاصی که دارد محبوب تردست‌ها و شعبده‌بازان است و در بسیاری از نمایش‌ها از آنها استفاده می‌شود.
فاخته نیز یک نژاد از کبوترهای وحشی است که با نام کوکوی معمولی نیز شناخته می‌شود و آوازی غمناک دارد، این کبوتر هنگام آواز خواندن گویی کلمه “کوکو” را تکرار می‌کند و از مهم‌ترین ویژگی آنها می‌توان به تخم‌گذاری آنها در لانه سایر پرندگان اشاره کرد.
کبوتر یا کفتر چاهی که با نام کبوتر کوهی نیز شناخته می‌شود، به کبوتری گفته می‌شود که در همه جای طبیعت یافت می‌شود و به دلیل اینکه عمدتا در چاه‌ها اقدام به لانه‌سازی می‌کنند، کبوتر چاهی نامیده می‌شوند. بسیاری از نژاد‌های امروزی کبوترها از همان کبوترهای چاهی نشات گرفته‌اند.
کبوتر چین‌دار شرقی از چشمانی درشت و زیبا و نوکی کوتاه برخوردار است. این کبوتر در تمام قسمت بدن خود حتی روی ساق پا و ناخن‌ها پر دارد که این موضوع بر جذابیت آن افزوده‌ است. پرهای قسمت سر و بدن پرنده به رنگ سفید است اما بال‌های او با ترکیبی از پرهای سیاه و سفید یا آبی و یا قهوه‌ای همراه است.
کبوتر هلندی که در رنگ‌های مختلف از جمله خاکستری، سفید و… دیده می‌شود. این کبوتر در دور گردن خود چیزی مانند گردنبند دارد که از فر خوردن پرهای گردن ایجاد شده‌ است.
کبوتر دم‌چتری که اندازه‌ای نسبتاً کوچک دارند و پرهای دم آن به‌صورت یک چتر درآمده‌اند.

ویژگی‌ها

تولیدمثل: کبوتر ماده پس از رسیدن به سن حدود 5 ماهگی شروع به تخم گذاشتن می‌کند و در سن 1 سالگی آماده جفت‌گیری می‌شود.
هنگامی که کبوتر ماده شروع به تخم‌گذاری می‌کند تقریبا می‌تواند تمام کارهای مربوط به خود اعم از تغذیه و یا مراقبت از خود را انجام دهد. به همین علت نگه‌داری از آنها نسبتا راحت است.
هر دو کبوتر نر و ماده به‌منظور تغذیه جوجه‌ها از شیره چینه‌دان خود استفاده می‌کنند. شیره چینه‌دان آنها غذای نسبتا کاملی برای جوجه‌هاست. هنگامی که جوجه‌ها به سن سه هفتگی رسیدند می‌توانید در قفسشان دانه‌های گندم خرد شده قرار دهید تا با آنها آشنا شوند و بازی کنند تا یاد بگیرند از آن به عنوان غذا استفاده کنند.
بهترین دما برای جوجه آوری 38 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. کبوتر ماده هر دو روز در میان یک تخم می‌گذارد و در هر بار جوجه کشی 1-3 تخم می‌گذارد. هر دو کبوتر نر و ماده به مدت 20-25 روز روی تخم‌ها می‌خوابند. جوجه‌های لاغر با بدن برهنه پس از این زمان از تخم خارج شده و توسط مادر تغذیه می‌شوند. پس از حدود 4 هفته می‌توان جوجه‌ها را از والدین جدا کرد.
بهتر است به‌منظور بهبود این فرایند هنگام جفت‌گیری آنها را به جفتگاه‌های مخصوص انتقال داده و تا به دنیا آمدن جوجه‌ها صبر کنید.

تعیین جنسیت: به منظور تعیین جنسیت کبوترها راه‌های مختلفی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
کبوتر نر معمولا پرسروصداتر از ماده است و صدایی شبیه بقو‌بقو از خود تولید می‌کند. جثه کبوتر نر نسبت به ماده بزرگ‌تر می‌باشد. کبوتر نر علاقه به گشت‌و‌گذار حوالی لانه و جلب توجه ماده دارد لذا سر و گردن خود را برافراشته و دم خود را نیز بالا می‌گیرد.
اگر کبوتر نر را در دست خود بگیرید تقلا می‌کند تا خود را نجات دهد ولی معمولا ماده‌ها این‌گونه نیستند.
کبوترهای نر بسیار قلمروطلب هستند، اگر دو کبوتر نر را در یک قفس بیندازید شاهد این خواهید بود که با تولید سروصدا و باز کردن بال‌های خود برای رقیب خط و نشان می‌کشند.

مراقبت و نگه‌داری

نگه‌داری از کبوترها بسیار آسان و کم‌هزینه است. آنها یکی از محبوب‌ترین پرندگان خانگی به شمار می‌روند. آنها پرندگانی مقاوم، کم‌تحرک و کم‌سروصدا هستند. آنها نسبت به سایر پرندگان خانگی به توجه و مراقبت کم‌تری احتیاج دارند ولی به این معنی نیست که آنها را رها کنید. سلامت وشادابی کبوتر شما به رعایت نکات بهداشتی فضای نگه‌داری و تغذیه آنها بستگی دارد.
کبوترها نیاز به حدود 2 ساعت پرواز در طول روز دارند پس اگر قصد دارید از آنها در قفس نگه‌داری کنید یا باید قفس به اندازه‌ای بزرگ باشد که درون آن پرواز کند و یا روزانه به بیرون از قفس منتقل شود.
اگر در منزل از سگ و یا گربه نگه‌داری می‌کنید مراقب باشید تا به کبوتر شما آسیب نرسانند. آنها تمایل دارند با کبوترها بازی و یا آنها را شکار کنند. حضور سگ و گربه اطراف قفس کبوترها بسیار برای آنها استرس‌زا است.
فضای نگه‌داری کبوترها باید به دور از نور مستقیم خورشید و عاری از هرگونه گرد و غبار باشد. کبوترها مکان‌های مرطوب را برای زندگی انتخاب نمی‌کنند لذا سعی شود محیط زندگی آنها دارای رطوبت کم باشد.
به منظور آب‌بازی و حمام آنها یک ظرف متناسب با جثه آنها را از آب ولرم پر کرده و در قفس قرار دهید، پس از اتمام آب‌بازی ظرف آب را خارج کرده و به‌خوبی شستشو دهید.
کبوترها شامل بیش از 300 گونه مختلف می‌باشند. آنها از خانواده Columbiformes می‌باشند. کبوترهای خاکستری یا همان یاکریم‌ها بسیار فراوان می‌باشند.
کبوترها به زندگی در شهرهای بزرگ و یافتن غذا خو گرفته‌اند و به‌راحتی در سطح شهر به زادولد و زندگی می‌پردازند.
از لحاظ فیزیک بدنی بسیار شبیه طوطی‌ها می‌باشند، ارتباط نزدیک آنها با انسان و بیماری‌های مشترک بین آنها می‌تواند سبب انتقال بیماری به انسان شود.
تنوع ظاهری کبوترها به همراه نگه‌داری آسان و کم هزینه سبب تمایل زیاد مردم به نگه‌داری آنها به‌عنوان حیوان خانگی شده ‌است. البته نگه‌داری آسان به این معنی نیست که به مراقبت کمی احتیاج دارند. آنها قادر هستند یاد بگیرند تا مسافتی را پرواز کرده و به محل زندگی خود بازگردند.

تغذیه: بهترین گزینه به عنوان غذای روزانه برای کبوترها، استفاده از پلیت‌های تجاری آماده می‌باشد. این غذاها متناسب با نیازهای روزانه بدن آنها تهیه می‌شوند و در صورت مرغوبیت می‌توانند سلامتی آنان را تضمین کنند. رژیم غذایی مبتنی بر دانه در دراز مدت سبب بروز مشکلات گوارشی و بیماری‌های مرتبط می‌شود.
کبوترها نسبت به کاهش میزان کلسیم بدن خود حساس هستند. سعی کنید به منظور تامین این ماده از مکمل‌های کلسیم در خوراک و یا آب آنها استفاده کنید. مصرف مکمل‌ها بهتر است تحت نظارت دامپزشک باشد.
آب مصرفی آنها روزانه تعویض گردد تا آب تازه در اختیارشان باشد. ظرف آب نیز روزانه نظافت شود.
انواع بری‌ها، هویج و بروکلی، میوه‌ها، برنج پخته، نان و سیب‌زمینی پخته نیز از غذاهای محبوب کبوترها می‌باشد.
کبوترها نیز همانند سایر پرنده‌های زینتی از انواع دانه‌ها و غلات تغذیه می‌کنند. گندم جو، ارزن، کتان، تخم ریحان و سایر سبزیجات از دانه‌های مورد علاقه کبوترها می‌باشد، اما برای تغذیه بهتر و کامل‌تر باید از انواع سبزیجات خرد شده مانند خیار، هویج، کاهو، کلم، ریحان، جعفری، گشنیز و … برای تغذیه پرنده‌ها استفاده کرد. هفته‌ای چند بار می‌توان تخم‌مرغ آب‌پز شده را در اختیار پرنده ها قرار داد. برای هضم بهتر غذا می‌توانید مقداری سنگ‌ریزه همراه با دانه‌ها در اختیار پرنده قرار دهید و در دوره تخم‌گذاری برای تامین کلسیم مورد نظر پرنده‌ها حتما از پوسته خرد شده تخم‌مرغ و یا پودر استخوان استفاده کنید. همچنین اگر می‌خواهید غذای تکمیلی در اختیار کبوترها قرار دهید می توانید از پلیت‌ها و کنسانتره‌های مخصوص پرنده‌های زینتی استفاده کنید.
نکته باقی مانده در آخر این است که اگر کبوتر نری به‌مدت طولانی تنها باشد و جفتی نداشته باشد، دیده شده که تخم می‌گذارد و به‌تنهایی روی آنها می‌خوابد. البته که تخم‌ها جوجه نمی‌شوند.

بیماری‌ها: کبوترها نسبت به عفونت‌های قارچی و انگلی، کوکسیدیوز، نیوکاسل، عفونت‌های تنفسی و گوارشی حساس می‌باشند.
آلودگی فضای نگهداری می‌تواند سبب رشد و تکثیر شپش‌ها و کنه‌ها روی بدن آنها شود. این موجودات با تغذیه از خون پرنده سبب تضعیف بدن حیوان می‌شوند.
کرم‌های روده، برفک دهان و خس‌خس هنگام تنفس نیز در آنها شایع است.
در صورت مشاهده هر گونه علائم کاهش اشتها، عدم تعادل، افتادن رو به عقب و پشت، اسهال، کاهش اشتها و یا حضور کرم‌های کوچک در مدفوع به دامپزشک پرندگان مراجعه کنید.

منابع

pethc.ir
petha.ir
wikihow.com
Beytoote.com
Chicken-divice.ir
Allaboutbirds.org
coloradocranes.co
thesprucepets.com

گردآورنده: فرزین کاظمی لیف شاگرد

مطالب مرتبط:

نیوکاسل (Newcastle)

۲۱
شهر