خرگوش (Rabbit)

خرگوش پستانداری گیاه‌خوار، از تیره خرگوشان است که اندامی شبیه به گربه و گوش‌های دراز و لب‌های شکافدار دارد. دست‌های خرگوش از پاهایش کوتاه‌تر هستند؛ و بسیار تند حرکت می‌کند و دارای انواع مختلف است.
در هنگام زمستان به‌دلیل داشتن پوست سفید پیدا کردن خرگوش در برف دشوار است. تغییر رنگ پوست این جانور مربوط به ویژگی‌های حیات است؛ یعنی در زمستان سفید ‌شدن پوست این جانور را می‌توان سازش با محیط دانست.

تاريخچه

در طول قرن‌ها خرگوش‌ها برای غذا، ورزش، ساخت لباس، سرگرمی (شعبده بازی با خرگوش‌ها) و انجام آزمایشات علمی استفاده می‌شدند. گفته‌ می‌شود نخستین بار راهبانی در فرانسه خرگوش‌ها را اهلی کردند و از آنها برای غذا استفاده می‌کردند. همچنین این راهبان بر اساس صفاتی مثل رنگ خز و وزن، خرگوش‌ها را مجبور به تولیدمثل انتخابی می‌کردند. خرگوش‌ها در قرن ۱۲ام به انگلستان معرفی شدند و پرورش آنها در طول قرون وسطی افزایش یافت. نگه‌داری خرگوش‌ها به‌عنوان حیوانات‌خانگی در دوره ملکه ویکتوریا رواج پیدا کرد. امروزه خرگوش سومین حیوان‌خانگی پرطرفدار در انگلیس و سایر کشورهاست. بسیاری از خرگوش‌های اهلی از آمیزش بین نژادهای مختلف به‌وجود می‌آیند و بنابراین اغلب صاحبان نمی‌دانند که خرگوششان از کدام خط نژادی است.

انواع خرگوش

مینی رکس (Mini Rex): خاستگاه اولیه نژاد مینی رکس به فرانسه و اواخر سال 1800 میلادی باز می‌گردد. به علت وجود ژن‌های مغلوب، موهای بدن این خرگوش‌ها به‌طور صاف روی هم قرار نگرفته‌اند و برخلاف بسیاری از نژادهای دیگر موهای کوتاهی دارند. بنابراین پوست بسیار نرم بدن آنان به‌راحتی با دست قابل لمس است. به‌خاطر وجود چنین ویژگی‌هایی به آنها خرگوش مخملی (Velveteen Rabbits) نیز گفته می‌شود.
همانطور که از نام آنان پیداست، جثه مینی رکس‌ها بسیار کوچک است (وزن متوسط مینی رکس بالغ بین 1.5 تا 2 کیلوگرم می‌باشد). آنها موجوداتی فوق‌العاده دوست‌داشتنی هستند و یکی از محبوب‌ترین نژادها محسوب می‌شوند.

لوپ هلندی (Holland Lop): لوپ هلندی یکی از نژادهایی است که در صنعت نمایش و فیلم طرفداران بسیاری دارد. در خانواده نژادهای کوتوله قرار می‌گیرند، بنابراین جثه کوچکی دارند. وزن ایده‌آل لوپ هلندی بین 1 تا 1.8 کیلوگرم بوده و خاستگاه آنان هلند می‌باشد. سازمان پرورش‌دهندگان آمریکایی خرگوش (ARBA)، این نژاد را در سال ۱۹۷۹ شناسایی کرد. لوپ هلندی تنوع رنگی بالایی دارد و رنگ خز آنها یا به صورت یک‌دست و یا ترکیبی از چند رنگ است. این خرگوش‌ها ذاتا موجوداتی پرجنب‌وجوش هستند بنابراین بازی و نگه‌داری از آنها می‌تواند لذت‌بخش باشد ولی بیرون آوردن و قرار دادن آنها در قفس می‌تواند کمی مشکل باشد.
لوپ هلندی احتمالاً برای خانواده‌هایی که کودکان کم‌سن‌وسال دارند مناسب نمی‌باشد. این خرگوش با کودکان رابطه مناسبی برقرار می‌کند با این حال اگر حوصله تعامل را نداشته باشند تقلای زیادی خواهند کرد. بنابراین هنگام بازی و تعامل کودکان با این خرگوش، همیشه باید نظارت شخص بزرگ‌تری وجود داشته باشد.

هوتوت کوتوله (Dwarf Hotot): شهرت نژاد هوتوت نیز مانند خرگوش‌های آلمانی، به رنگ خاص آنان باز می‌گردد. این خرگوش به‌طور کامل سفید می‌باشد و فقط هاله کوچکی در اطراف چشمانش رنگی است.
در اصل گونه بزرگ‌تر خرگوش هوتوت، سابقا “بلان دی هوتوت” نام داشت که دارای خز سفید و چشمانی مشکی بود. آنان در اوایل سال ۱۹۰۰ میلادی به‌منظور استفاده از گوشت و پوستشان پرورش می‌یافتند اما با گذشت زمان، گوشت و پوست این خرگوش محبوبیت خود را از دست داد و سپس مردم به نگه‌داری از این خرگوش به‌عنوان حیوان‌خانگی روی آوردند. در آن زمان محبوبیت نژاد خرگوش‌های کوتوله نیز رو به افزایش بود و بنابراین پرورش خرگوش‌های هوتوت کوتوله رواج یافت.
این نژاد گوش‌هایی صاف و ایستاده داشته و وزنی کمتر از 1.5 کیلوگرم دارند. با اینکه آنان را می‌توان حیواناتی معاشرتی دانست اما گاهی اوقات بدخلق می‌شوند. اگر بتوانید با این دوره‌ی زودگذر بدخلقی کنار بیایید، خرگوش هوتوت کوتوله پاسخ شما را با عشق و محبت خواهد داد.

مینی لوپ (Mini Lop): نژاد مینی لوپ به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین و زیباترین حیوانات‌خانگی در دنیا شناخته می‌شود. همانند نژاد لوپ هلندی، مینی لوپ نیز دارای جثه‌ای کوچک با گوش‌های آویزان است. این خرگوش‌ها بسیار پرجنب‌وجوش و بازیگوش هستند و به‌راحتی تربیت می‌شوند.
آنها با خرگوش‌ها و حیوانات دیگر ارتباط بسیار خوبی برقرار می‌کنند و  موجوداتی اجتماعی به‌شمار می‌آیند. البته باید توجه داشت این خرگوش ارتباط با افرادی که آرام هستند را ترجیح می‌دهد و این موضوع به‌خصوص در ارتباط آنان با کودکان مشهود است. مینی لوپ‌ها به بازی‌های فکری علاقه زیادی دارند پس سعی کنید اسباب‌بازی‌های زیادی را در اختیارشان قرار دهید. مینی لوپ گزینه مناسبی برای افرادی است که به‌دنبال خرگوشی هستند که می توانند محل دفع مدفوع و ادرار خود را یاد بگیرند.

ويژگي‌ها

ارتباط با کودکان: نگهداری خرگوش برای بچه‌های کوچک توصیه نمی‌شود. بچه ها نمی‌توانند از آنها به‌خوبی نگه‌داری کنند. خرگوش‌ها در طبیعت توسط حیوانات شکار می‌شوند، و طبعا هنگام احساس خطر آماده دفاع از خود می‌شوند. در نتیجه به‌راحتی توسط دست زدن یک کودک وحشت‌زده شده و از خود دفاع می‌کنند. اغلب آسیب‌های وارده به خرگوش‌ها توسط کودکان انداختن یا پرت کردن آنهاست، که منجر به شکسته شدن پا یا پشت خرگوش می‌شود. همیشه یک فرد بالغ باید مراقب خرگوش باشد و با دقت هر گونه تعامل کودکان با خرگوش را تحت نظارت داشته باشد.

توليدمثل: خرگوش‌ها در حدود سن‌ 24 – 16 هفتگی‌ به‌ بلوغ‌ می‌رسند. نژادهای‌ کوچک‌تر زودتر ازنژادهای‌ بزرگ‌تر و ماده‌ها زودتر از نرها بالغ‌ می‌شوند. خرگوش‌ ماده‌ سیکل‌ اوستروس‌ منظمی‌ ندارد ولی‌ مرحله‌ پذیرش‌ جنسی‌ طولانی‌ و حدود 7-10 روز است‌. در صورتی که‌ جفت‌گیری‌ انجام‌ نگیرد ظرف‌ 1-2 روز حالت‌ پذیرش‌ از بین‌ رفته‌ و پس‌ از آن‌ حیوان ‌مجددا وارد مرحله‌ پذیرش‌ جنسی‌ می‌گردد.
خرگوش‌ ماده‌ای‌ که‌ وارد این‌ مرحله‌ شده‌‌است‌ به‌ سایر خرگوش‌های‌ ماده‌ داخل‌ قفس‌ اجازه‌ می‌دهد که‌ بر پشت‌ وی‌ بجهند که‌ این‌ نشانه‌ در جهت‌ تشخیص‌ حیوان‌ آماده‌ جفت‌گیری‌ حائز اهمیت‌ است‌. نرها و ماده‌ها باید جدا از یکدیگر نگهداری‌ شوند و فقط هنگام‌ پذیرش‌ جنسی‌ خرگوش‌ ماده‌ برای‌ مدت‌ حدود 10 دقیقه‌ در قفس‌ خرگوش‌ نر قرار داده‌ شود.
در صورتی که‌ جفت‌گیری‌ منجر به‌ لقاح‌ نگردد، ممکن‌ است‌ آبستنی‌ کاذب‌ (Pseudopregnancy) رخ‌ دهد. در این‌مرحله‌ حیوان‌ ماده‌ کلیه‌ حالات‌ حیوان‌ آبستن‌ را دارد و حتی‌ پستان‌ها نیز بزرگ‌ می‌شوند ولی‌ این‌ مرحله‌ حداکثر پس‌ ازحدود 18 روز خاتمه‌ می‌یابد.
طول‌ مدت‌ آبستنی‌ حدود 33-30 روز است‌. رشد پستان‌ها سریع‌ بوده‌ و طی‌ هفته‌ آخر آبستنی‌ صورت‌ می‌گیرد. طی‌ روزهای‌ آخر حیوان‌ ماده‌ شروع‌ به‌ ساخت‌ لانه‌ می‌نماید و برای‌ این‌ منظور اقدام‌ به‌ کندن‌ موهای‌ ناحیه‌ شکم‌می‌کند. تعداد بچه‌ها بین‌ 4-12 و به‌طور متوسط 7 عدد است‌. بچه‌ها معمولا صبح‌ زود و طی‌ حدود یک‌ ساعت‌ و یا کمتر متولد می‌شوند. طول‌ مدت‌ شیردهی‌ حدود 4-6 هفته‌ است‌. مادر در طول‌ روز فقط یک‌بار و معمولا صبح‌ها به‌ بچه‌ها شیر می‌دهد و بقیه‌ ساعات‌ روز لانه‌ بچه‌ها را ترک‌ می‌نماید که‌ این‌ مسئله‌ نباید به‌عنوان‌ عدم‌ پذیرش‌ بچه‌ها توسط مادر قلمداد شود. شیر دادن‌ هر 12 تا 24 ساعت‌ انجام‌ می‌گیرد. البته‌ باید در نظر داشت‌ که‌ تغذیه‌ دستی‌ بچه‌ خرگوش‌ها به‌ندرت‌موفقیت‌آمیز بوده‌ و ممکن‌ است‌ با مشکلات‌ و عوارض‌ متعدد گوارشی‌ و تنفسی‌ در بچه‌ خرگوش‌ها همراه‌ باشد.

تعیین‌ جنسیت‌ در خرگوش‌های‌ نابالغ‌ بسیار مشکل‌ بوده‌ و به‌ تجربه‌ نیاز دارد. بنابراین‌ در این‌ مورد از دامپزشک‌کمک‌ بگیرید.

مراقبت و نگه‌داري

تغذيه: یک خرگوش نیاز به غذای روزانه شامل سبزی‌ها و علف دارد که به این وسیله پروتئین، چربی و ویتامین‌های مورد نیازش را تامین می‌کند. شاید بهترین مواد غذایی برای خرگوش‌ها، استفاده از غذاهای خشک آماده مخصوص آنها است که احتیاجات مورد نیازشان را کاملاً برآورده سازد. غذای روزانه معمولاً شامل دو وعده است که در صورت بیماری و یا حاملگی خرگوش می‌توان تعداد دفعات را افزایش داد.
در طبیعت همه علف‌خواران زمان زیادی را برای خوردن غذا صرف می‌کند برای همین حتماً اگر از غذای خشک برای تغذیه خرگوش استفاده شود، بایستی حتماً سبزی‌های تازه به همراه یونجه نیز به او داده شود. همچنین مقادیری میوه نیز بایستی به غذا اضافه کرد (سیب، کلم، هویج، ذرت، لوبیا، نخود سبز، قطعاتی از کدو، کاهو، کرفس و ….). در صورت استفاده از میوه‌ها، حتما هسته‌ها را جدا کرده و بعد میوه را در اختیارش بگذارید.
استفاده از ویتامین‌ها و مواد مکمل و مواد معدنی مخصوص خرگوش‌ها بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده بایستی انجام پذیرد. همیشه آب تازه در اختیارش قرار داده و به هیچ وجه از مواد شستشو‌دهنده یا ضدعفونی‌کننده برای میوه‌ها و سبزی‌هایی که برایش قرار می‌دهید، استفاده نکنید. حتما بعد از شستشوی این مواد، با پارچه‌ای تمیز آنها را خشک کرده و سپس در اختیارش بگذارید.

محل نگه‌داري: خرگوش‌ را می‌توان‌ در داخل‌ منزل‌ (به‌عنوان‌ مثال‌ در حیاط) نگهداری‌ نمود. حداقل‌ سطح‌ مورد نیاز برای‌خرگوش‌ با وزن‌ kg 2 حدود 0/3 متر مربع‌ است‌. برای‌ خرگوش‌های‌ با وزن‌ بیش‌ از kg 2 به‌ ازاء هر کیلوگرم‌ وزن‌ اضافه‌ سطح‌ لانه‌ باید حدود 0/2 -0/1 متر مربع‌ افزایش‌ یابد و در صورتی که‌ چند خرگوش‌ با هم‌ نگه‌داری‌ شوند باید به‌ ازاء هر خرگوش‌ اضافی‌ 0/2 متر مربع‌ به‌ سطح‌ لانه‌ افزوده‌ گردد.
ارتقاع‌ لانه‌ باید در حدی‌ باشد که‌ حیوان‌ بتواند به‌طور کامل‌ بر روی‌ پاهای‌ خود بلند شود که‌ بسته‌ به‌ جثه‌ حیوان‌می‌تواند حدود 45-90 سانتی‌متر در نظر گرفته‌ شود. در صورتی ‌که‌ خرگوش‌ در فضای‌ خارج‌ منزل‌ نگه‌داری‌ می‌شود کف‌ لانه‌ باید در مقابل‌ نفوذ رطوبت‌ عایق‌ شود و در صورتی‌که‌ نگه‌داری‌ در داخل‌ منزل‌ صورت‌ می‌گیرد کف‌ لانه‌ می‌تواند مشبک‌ و یا توری‌ باشد که‌ بدین‌ ترتیب‌ ادرار و رطوبت‌ ناشی‌ از آن‌ در کف‌ قفس‌ باقی‌ نمی‌ماند و این‌ مسئله‌اجازه‌ می‌دهد تا تمیز کردن‌ لانه‌ در فواصل‌ طولانی‌تری‌ انجام‌ گیرد.
جهت‌ جلوگیری‌ از بروز نزاع‌ در بین‌ خرگوش‌ها و عوارض‌ متعاقب‌ آن‌، خرگوش‌های‌ نر را باید جدا از هم‌ نگه‌داری ‌نمود. همچنین‌ نرها و ماده‌ها نیز جز در هنگام‌ جفت‌گیری‌ باید در لانه‌های‌ جداگانه‌ نگه‌داری‌ شوند. نگه‌داری‌ چند خرگوش‌ ماده‌ با هم‌ در یک‌ قفس‌ اشکالی‌ ندارد. خرگوش‌ها می‌توانند درجه‌ حرارت‌ بین‌ ۲۷-4 درجه‌ را تحمل‌ نمایند که‌ البته‌ متوسط درجه‌ حرارت‌ توصیه‌شده‌ بین‌ 22-16 درجه‌ سانتی‌گراد است‌. رطوبت‌ محیط باید حدود 60-40 % باشد و حداقل‌ طول‌ مدت‌ روشنائی ‌مورد نیاز 16-14 ساعت‌ است‌. در صورتی که‌ طول‌ مدت‌ روشنائی‌ محیط از این‌ مقدار کوتاه‌تر باشد حیوان‌ دچارنقصان‌ فعالیت‌ جنسی‌ پائیزی‌ (Autumnal Sexual depression) می‌گردد.

نظافت: با توجه به اینکه ادرار خرگوش بوی بسیار نامطبوعی می‌دهد، لذا شما باید مرتبا بستر جعبه دستشویی خرگوش که می‌تواند خاک، کاه و پوشال باشد را تعویض کنید. توصیه ما به شما استفاده از آب و سرکه برای شستشو و ضدعفونی نمودن بستر نگهداری خرگوش است، این کار باعث می شود، بستر نگهداری دیرتر بو بگیرد.

بيماري‌ها: شایع‌ترین مشکلات دامپزشکی خرگـوش‌ها که می‌تواند خطرساز باشد و باید برای درمان آنها با یک دامپزشک متخصص مشورت شود، عبارتند از :

• عفونت گوش
• عفونت دستگاه ادراری
• آبسه یا ورم چرکی
• ریزش مو
• خارش پوستی
• مشکلات دندانی (به‌خصوص دندان پیشین و دندان آسیاب)
• سرطان رحم (در ماده خرگوش‌هایی که نازا نشده‌اند)
• عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (به عطسه کردن، آبریزش چشم یا بینی خرگوش دقت کنید)
• اتساع شکم، کاهش فعالیت یا عدم فعالیت در دستگاه گوارش (که ممکن است منجر به گرفتگی مدفوع در روده شود)
• تغییر یا عدم تعادل در راه رفتن.

نكاتي براي صاحبان پت

• به‌طور همزمان خرگوش و خوکچه‌ی‌هندی را نگه ندارید زیرا هر کدام ممکن است برای دیگری قلدربازی در بیاورد علاوه بر این خرگوش‌ها می‌توانند ناقل bordetella bronchiseptica باشند که برای خوکچه‌های‌هندی بیماری‌زا است.
• می‌توانید به‌راحتی به خرگوشتان آموزش دهید تا از سینی ادراراستفاده کند. باید خرگوش را مکررا در سینی ادرار قرار دهید و حتی اگر لازم شد از قطره‌ی ادرار استفاده کنید. ابتدا اجازه دهید خرگوش گوشه‌ای را برای ادرار کردن انتخاب کند و سپس سینی ادرار را آنجا قرار دهید. بسترهایی از جنس چوب و کاغذ مناسب هستند و استفاده از خاک رس به‌عنوان بستر به هیچ عنوان پیشنهاد نمی‌شود چون خوردن خاک رس برای خرگوش مضر است.
• از گیاهان خانگی سمی مثل دیفن باخیا نگه‌داری نکنید. با توجه به اینکه دندان‌های خرگوش رشد می‌کند، باید در جیره‌غذایی از مواد سخت نیز استفاده نمود، بنابر‌این می‌توان از گردو، فندق، بلوط و …..  و نیز دانه‌هایی که دارای پوست سفتی هستند و موجب کوتاه شدن دندان‌ها می‌شوند استفاده نمود. رشد زیاد دندان‌ها باعث به هم چسبیدن آنها و باز نشدن فک‌ها از هم شده و امکان غذا خوردن را از خرگوش می‌گیرد (در فروشگاه‌هایی که خوراک برای حیوانات خانگی عرضه می‌کنند، سنگ خرگوش وجود دارد که با تهیه آن می توان از به وجود آمدن این مشکل جلوگیری نمود).

منابع

pethc.ir
Beytoote.ir
Worldpes.ir
Javandebazar.com

گردآورنده: صغري تقي‌نسب